Kahramanmaraş sarsıntılarının akabinde en çok tartışılan bahisler ortasında yapı kontrolü, yapıların zelzele yönetmeliğine uygunluğu, mühendislik ve müteahhitlik hizmetlerindeki eksiklikler yer aldı. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Mimarlık Fakültesi Yapı ve Zelzele Mühendisliği Birimi büyük yıkımların yaşandığı zelzelelerde, bölgedeki yıkılan binaların yüzde 52’sinin 1999 Marmara zelzelesi sonrasında yapılan binalar olduğunu açıkladı. Türkiye’nin güneyindeki zelzeleler Marmara ve Ege bölgesinde de kaygıya neden oldu. İstanbul’da ve İzmir’de yaşayan vatandaşlar binalarının sağlam olup olmadığını öğrenmek için müracaatlarda bulunurken, belediyeler de üniversitelerin işbirliğiyle kentlerdeki yapı stoklarının röntgenini çekmek için harekete geçti.
Bilim Sıhhat Haber Ajansı (BSHA), TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şube Lideri Aksiyon Ulutaş Ayatar ile bir ortaya gelerek zemin-bina münasebeti, yapı kontrol, mühendis müteahhit sorumluluğu bahislerinde bilgi aldı.
Deprem Olacak Mı Diye Sormamalıyız?
İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şube Lideri Hareket Ulutaş Ayatar, son yüzyılda yaşanan en büyük zelzele felaketlerinden birini yaşadığımızı, çok sayıda insanımızı kaybettiğimizi ve iki sarsıntıda de çok sayıda binanın hasar aldığını ve dayanılmaz bir yıkımla karşı karşıya kalındığını söyledi. Depremlerde yıkımların yanısıra arama kurtarma çalışmalarında yaşanan eksiklikler hakkında da değerlendirmede bulunan Ayatar, “ Arama kurtarma konusundaki koordinasyonsuzluk toplumu en fazla zorlayan kısım oldu. Beşerler çaresizce kurtarılmayı beklediler. Maalesef bu mevzuda çok aciz kalındı. Çok fazla insanımızı kaybettik acı günler içerisindeyiz. Bu bir tesadüf mü bir yazgı mi? Elbetteki değil. Yıllardır yer bilimciler de bizler de uyarıyoruz. Bu zelzeleleri yaşıyoruz ve yaşayacağız. Bu da bir gerçek. Bizim artık zelzele olacak mı sorusunu sormamamız lazım. Bu bilimsel bir gerçek!” dedi.
Her Türlü Tabana İnşaat Yapılabilir
Yapı güvenliği konusunda açıklamalarda bulunan İnşaat Mühendisleri Odası Şube Lideri Ayatar, yapı güvenliği konusundaki sorumsuzluklar nedeniyle 10 binlerce insanın hayatını kaybettiğini söyledi. Bundan sonraki süreçte konuşulması gereken esas mevzunun yapı güvenliği olduğuna işaret eden Ayatar, “Yapı güvenliğini konuşmamız ve buna yönelik icraatları gerçekleştirmemiz gerekiyor. Bu zelzelede de sıkça tartışılan başlıklardan biri yerin yapısı oldu. Bu mevzu İzmir sarsıntısında de tartışılan mevzular ortasında sıkça yer aldı. İzmir’e 80 km uzaklıktaki bir fay kırıldı ve Bayraklı’da binalar yıkıldı. Basen tesirinden kaynaklı olarak meydana gelen bu yıkımlar birebir halde Kahramanmaraş sarsıntılarında de oluştu. Taban özellikleri, yapıya dair alınan datalardan bir adedidir. Yere dair bilgi yer bilimciler tarafından toplanması gereken bir bilgidir. Lakin şayet bu taban daha olumsuz kurallar içeriyorsa buna bioteknik konusunda uzman bir inşaat mühendisinin çalışması, temel tasarımı yapması ve üst yapıcıya bilgi aktarması gereklidir. Yapı taban ortasındaki etkileişmi gerçek yorumlayamamak büyük meselemiz. Her türlü tabana inşaat yapabiliriz diyoruz lakin bunun bir grup teknik kuralları var. Ve bunun da bir ekonomik karşılığı var” diye konuştu.
Masanın Ortasına İnsan Hayatı Konulmalı!
Her yere bina yapılır mı konusunda ‘evet yapılır’ açıklamasında bulunan veren İnşaat Mühendisleri Odası Lideri Hareket Ayatar, yanlışsız yer dataları ışığında yanlışsız hesaplamalarla her yere inşaat yapılabileceğini, zelzeleye dirençli kentler yaratmanın değerli olduğunu söyledi. “Esas bahis yapı güvenliği ve sarsıntıya karşı dirençli kentler oluşturmak. Artık herkesin fark etmesi gereken bahis budur” diyen Ayatar şöyle konuştu: “Bu da tabi ki tek bir akılla mümkün değildir. Merkezi yönetim, mahallî idareler, meslek odaları, üniversiteler işbirliğiyle çalışarak masanın ortasına insan hayatının kıymetini koyarak çalışmaların başlatılması gerekmektedir. Bu hususta bir çok planlama çalışmaları var. Şimdiye kadar gerçekleştirilen yasa, yönetmelik değişiklikleri var ancak uygulamada eksiklikler var. Artık eksiklikleri konuşmak gerekiyor. Ortak akla gereksinimimiz var.”
“Yapı İnşasında Tüm Aktörler Alanında Uzman Olmalıdır”
Yapı üretiminde yer alan, misyon alan, tüm aktörlerin eğitimli ve uzman kâfi uzman olmasına dikkat çeken Ayatar, “Bir yapı üretiminden bahsediyorsak, bu yapı içerisinde yer alan tüm aktörlerin yetkinliğinin sağlanması gereklidir. Müteahhitler açısından bakınca bir kadro kriterler kelam mevzusudur. Müteahhitin mühendis olmaması, teknik takımının güçlü olmasına yönelik zorunluluğun olmaması bütün bunlar bir eksi olarak dönüyor bize. Bir an evvel müteahhitlik yasasında düzenlemeye gidilmesi gerekiyor. Müteahhit yapılan işin projesinde de sorumlu olmalıdır. Bu noktada mühendislerin, teknik elemanların yetkinliği ortaya çıkıyor. Bu bahiste oda olarak yıllardır uzman mühendislik kavramının yerleşmesi gerektiğini söylüyoruz. Bu konuda yönetmelik hazırladık fakat yasal boşluklar nedeniyle bu yönetmeliği yayınlayamaz durumdayız. Bizlerin bir an evvel uzman mühendislik kavramını hayata geçirmemiz mecburidir. Mesleksel sorumluluk sigortasının artık konuşulması gerekiyor. Ve tabi ki ustalar, personeller, kalfaların da yetkinlik düzeyinde olması gereklidir. Alınan dokümanlar kağıt üzerinde kalmamalı, vazife alan herkesin yetkinliği sağlanmalıdır” halinde konuştu.
Sahada İşveren Mühendis Olmalıdır!
Mühendis sorumluluğu konusuna değinen Ayatar, “Sahada işveren mühendis olmalıdır. Yapı, inşaat mühendislerinin alanıdır. Yapı güvenliği ve tasarımı inşaat mühendislerinin kısmıdır. Bu çerçevede harekete geçmeliyiz, bundan şaşmamalıyız. Hatay’da tıpkı mühendis tarafından bir yapı var. Biri güçlendirilen bir yapı yıkılmamış lakin öbür yıkılmış. Bu örnek bile zelzele karşısında yapının güvenliğinin kıymetine dikkat çekiyor. Mühendisliği artık önemsemeliyiz bizim kurtuluşumuz buradadır. Bilim baz alıp mühendisliğin yalnızca bir imza olmadığını kavramalıyız” dedi.
İmar Affı Problemi ve Gerçekler
İmar affı konusunda açıklama yapan Ayatar şunları söyledi: “İmar affı çıktığında devrin bakanı ‘biz üç beş bin liraya vatandaşımızla helalleşirken bunun üç beş binini mühendise kaptırmasın diye o kısmı devre dışı bıraktık’ demişti. Vatandaşlar kendi beyanlarıyla ‘benim imal güvenli’ demiş oldu. Bu; üç beş kuruş kaptırması sorunu değildir. Toplumsal şuuru önemsiyoruz. Bu da tek taraflı değil, topyekün ulaşılabilecek bir olgudur. Her idarecinin aldığı sorumluluğu yerine getirmesi, bizlerin de vatandaşlar olarak inançlı, sağlıklı yapılarda barınmak oturmak istiyoruz demelidirler.”
İzmir ve Yapılan Çalışmalar
İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şube Lideri Aksiyon Ayatar, İzmir’de zelzeleye karşı yapılan çalışmalar hakkında bilgi verdi. Ayatar, kentte yapı stoğuna dair bir kadro çalışmaların 1999 yılında hazırlanan mastır planı çerçevesinde gerçekleştirildiğini, inşaat mühendisleri odasının da çalışmalarda vazife aldığını belirtti. Ayatar son olarak şu bilgileri verdi: “2009 yılında İzmir Valiliği tarafından düzenlenen bir sempozyumda misyon aldık. Aşikâr ilçeler, mahallelerde; Manavkuyu, Basın Sitesi ve Alaybey’de çalışma yaptık. Yapı stoğuna dikkat çekmek amaçlandı. 2017 yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi ile işbirliği çerçevesinde Balçova ve Seferihisar’da bir çalışma yaptık. 30 Ekim sarsıntısı ve yıkımlardan sonra Bayraklı’da envanter çalışması gerçekleştirdik. Bornova’da çalışmalarımız devam ediyor” dedi.
Karot Testi, Güçlendirme ve Mikrobölgeleme Çalışmaları
Eylem Ayatar son devirlerde ismini sıkça duyduğumuz karot testi konusunda da bilgiler paylaşarak, bina tahlillerinin İzmir’de yapılmaya başladığının altını çizdi. Ayatar şunları söyledi: “Bizim bir klavuzumuz var. Uygun biçimde denetleme yaparsak yapı güvenliğinde uygunuz diyebiliriz. Performans tahlili denilen bir tahlilimiz var. Mevcut yapıların tahlili yapılıyor. Karot alınıyor binalar denetleniyor. Can güvenliği sağlanmaz ise iki seçenek var. Biri yapıyı güçlendiriliyor başkası de yıkıp tekrar yapılıyor. Bu ayrıntılı bir iş olduğu için 900 binin üzerinde bir yapıda yapmak çok mümkün değil. Bu nedenle ekonomik olarak daha uygun bir tahlil süratli tarama teknikleri de mevcut. Mikrobölgeleme ve faylarla ilgili çalışmalar var. Tüm bunlar çakıştırılıp gayelerin üretilebileceği tabir ediliyor. Tüm kentin yapı soğuğun incelenmesi değerli bilgiler verecek. Bunun da bir dönüşüme ya da güçlendirmeye evrilmesi gerekiyor. İşin en değerli yeri de burasıdır. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin yapı stoğu, envanter çalışmasının tüm kente yayılacağına dair bir kelamı de vardır.” (BSHA-Bilim Ve Sıhhat Haber Ajansı)
